Mittelniederdeutsches Kochbuch
************************************************
*** Mittelniederdeutsches Kochbuch
*** Textgrundlage:
*** Hans Wiswe (Hg.): Ein mittelniederdeutsches Kochbuch
*** des 15. Jahrhunderts. In: Braunschweigisches Jahrbuch 37 (1956)
19-55.
*** Bearbeitung der elektronischen Fassung:
*** Thomas Gloning, 9/99
*** _o:e_ etc.: _o_ mit übergeschriebenem _e_.
*** Copyright/Urheberrecht:
*** You may use this version for non-commercial and scolarly purposes,
*** provided that this header is included.
*** Make sure that you do not violate laws of your country.
*** <adhg> Addendum des Herausgebers Wiswe
*** <ap> Apparateintrag z.B. bei Eingriffen
*** (xxx)(xxx) = Ende der Datei
****************************************************
1. Wyltu maken eyn mo:es van wynberen, so nym so vele, alse du
wult
unde also du or behovest, unde plucke se van den drufelen unde
drucke se
eyntwey. Unde clare aff des wynes yeghen eyn halff stoveken. Unde
sette de
anderen to den wure unde la:et se seden. Nym mandelenkerne unde
sto:et
se cleyne in eyneme mosere. Male se cleyne aff van der molen myt
deme claren
wyne. Unde denne de ghesoden wynberen strick dorch eynen reynen
dock. Des
do denne thohope de mandelen unde de ghesoden wynberen. Unde lat
se
noch eyns seden. So nym honnichkoken also vele, also dy gud dunket,
unde
make one droghe. Unde stot one cleyne yn eneme mosere. Unde sichte
one
dorch eyn krudeseff. Unde do an yn dat wynmo:es. Do darto honnych
unde
lat dat se langhe seden, dat dat stargk wert. Unde do denne darna
yn krude,
inghever, neghelken, peper, so wert dat gud. Went dat gar is,
so do
dat yn eyn reyne vat unde bewaret.
2. Eyn gud mo:es van eppellen make alsus. Do de eppele ungheschellet
yn
eynen erden gropen unde lat se backen yn eyneme ovene. Unde dat
scholen
wesen goderlinghe edder flackeeppele. Wen se ghebacken syn, so
sla se dorch
eynen dorchslach. Darneghest so strick se dorch eynen guden reynen
duck.
Sette dat denne to wure unde lat se seden. Do darto honnich unde
ghestot ris,
dorch eyn crudesef ghesichtet. Do ok darto safferan, inghevar
unde neghelken
unde peper. Unde dat mo:es machstu langhe heghen.
3. Wyltu maken eyn gud mo:es van eppelen, dat me thohandes eten
schal,
so nym gude gaderlinghe edder flakeeppele unde snyt jo den appel
an ver
deyl. Snyt u:et dat kernehus. Unde do se yn eynen gropen unde
lat se seden. Dar machstu tho nemen wyn edder mede, unde lat se
darmede
seden. So sla se denne dorch eynen dorchslach. Darna strigk se
dorch eynen
reynen doeck, sette tho den wure unde lat se seden. Do dartho
eyger edder
mandelen, darna de tyd is des jares edder des daghes, unde do
dartho honnych.
Unde laet dat seden syne mate. Crude aff myt safferane, inghever
unde
neghelken unde peper. Unde giff dat kolt hen. So ys dat eyn gud
mo:es.
Dessulvenghelyken machstu maken van beren ok sodane mo:es. Also
maket me ok
eyn mo:es van vyghen.
4. Eyn gud kerseberenmo:es make alsus. Thobrek de kerseberen roe
yn
eyneme tovere. Schyre dat dunne aff. So sette dat dunne tho den
wure unde
lat seden. Sla de anderen dicken kerseberen dorch eynen dorchslach.
Schudde
denne de kerseberen yn dat heyte dunne unde sla dat ok dorch eynen
dorchslach.
Wen denne de kernen reyne synt, so do se eynwech unde sette dat
mo:es to den wure. Unde lat dat wol seden. Do dartho honnych unde
peper.
Broet, van semmelen ghebacken, dat sto:et yn eyneme mosere unde
sichte dorch
eyn krudeseff. Edder do dartho honnychkoken, ghestot unde cleyneghesevet.
Lat dat seyden unde crude dat aff myt inghever, neghelken, peper.
Darna
thoklappe de kernen altomale unde make se dorre. Stot sy yn eyneme
moser
cleyne. Do se yn dat mo:es. Unde dat halt, wo langhe du wilt.
5. Eyn mo:es van groten noten make alsus. So brick se van deme
bome achte
daghe na sunte Johannes daghe. Unde weke se yn den water achte
daghe.
Unde gyff on alle daghe versch water. Wen se gheweyket synt, so
lat se wol seyden
myt water. Gud dat soyt reyne wech unde stot se reyne twey
yn eyneme mosere. Sla se dorch eynen dorchslach myt etycke edder
myt mede. Male se denne up eyner molen. So sette se to wure unde
lat se seden.
Do dartho honnich also vele, also dat mo:es behovet. Do darto
honnichkoken,
de dordroghet synt unde syn ghesychtet dorch eyn seve. Unde lat
dat darmede
seden syne sterke. Do darto neghelken, peper, inghever, yslikes
syne mathe.
6. Wyltu maken eyn mo:es van petercilienwortelen, der nym darto
also
vele, also du des moses behovest. Dat schal me ethen, wen me vastet.
Sette
se tho wure unde lat se koken gare. Stot se yn eyneme moser. Strick
se myt eren
eghen sode dorch eynen dock. Nym mandelenkerne dat verden deyl,
also der
wortelen ys. Schelle se unde stot se yn eyneme mosere. Male se
myt wyne.
alse du best kanst. Do dar tohope de petercilienwortelen unde
de
mandelen unde lat seden. Nym rys de helfte so vele also der mandelen.
Stot
dat yn eyneme moser unde sychtet dorch eyn krudeseve. Do daryn
dat mo:es
unde lat seden. Do dar sucker to syne mate edder honnich syne
mate, welkerleyge
dat du hebben kanst. Do darto eynen slychten inghever. Dat ys
eyn gud mo:es.
Unde ed dat, wen du wult.
7. Wyltu maken eyn gud mo:es van kreken, so nym se, wen se aldertydest
synt, also vele du er drofst. Sette se to wure unde lat se eyne
wyle seden. Unde
nym unde sla se dorch eyn kopperseff, dat de kerne daruteblyven,
unde do
darto honnich. Unde lat se seden. Unde nym darto ghebacken mel,
dat yn den
oven ghebacken sy, also vele, also dy gud dunket, unde lat dat
seden syne sterke.
Krude dat aff myt slichten peper. Unde do dat denne yn eyn holten
ghevethe.
So machstu dat heghen wo langhe, dat du wult.
8. Wyltu maken eynen guden gronen hecket ghewullet, so sla om
de tene
aff unde lose om de graden aff harde yn den koppe. Unde nym eyn
dunneghesneden holt eyner halven elene lanck, jo dunner jo beter.
Unde lose
om de hut aff al umme unde umme, dat se nycht torythe. Do denne
dat vischwerck
hyru:et wo vorderst, dat du kanst. Unde make dat gar. Do de graden
daruth. Unde mak eyn gud vulsel van rosyne unde van vyghen unde
van
anderen vyschen unde krude unde van eygeren. Unde vulle dat wedder
yn
de hut. So legge en up de rosten. Unde wynde umme dat drudde deyl
eynen
naten duck. Unde legge ene up de rosten. Unde lat seden unde braden.
Unde
wan dick dunket, dat dat dridde deyl gar ys, dat dar ghebraden
ys, so nym
guden starken deych unde make dat ummeher, also eyn schuttel scholde
wesen.
Unde nym ander gud soet van anderen guden vyschen, dat dyk dunket,
dat
wol besteyt. Unde krude dat wol aff, oft du ander galreyden maken
woldest. So ys he wulkomen. Unde make by dat ghesoden eynen guden
myrreettick
van mandelen unde van wyne by dat ghebraden. Unde make dartho
eyn gud komment van honnichkoken unde van wyne unde van krude.
9. Item wyltu maken worste yn der vasten, so nym roghen van velen
hekeden, jo du des meyst kryghen kanst. Stot on yn eyneme moser.
Strick
en den dor eynen reynen do:eck edder male on van eyner molen.
Nym levere
van den hekeden unde nym derme van vysschen unde van hekeden,
wat du
kryghen kanst. Make dy reyne unde make se gar. Hacke se cleyne
unde do
darmangk ghesoden rys unde des roghens, den du ghestot hest in
deme moser
edder ghemalen. Mack eyn gud wulsel, io du meyst kanst. Unde crude
dat
aff myt peper unde myt safferane. Do dar ok yn rosyn edder vyghen,
de cleyne synt. So ror dat aff, dat id nicht alto harte werde.
Nym gud wetenmel
unde nym des ghestotten rogens. Make daraff eynen guden deych,
also
du woldest backen heydenysche koken. Unde nym unde menghe den
deych
dunne, also du dunnest kanst, unde so smal dryer vyngher breyt
unde so
langk, also dy dunket, also eyn worst wesen schal. Make der, wo
vele du
dorvest. Unde legge dat wulsel darup unde dreye tohope, dat dat
worste werden.
Hebbe gud sedendych water unde legge se daryn. Unde lat se seden
ore mathe.
Make dartho eyn gud soet, also syck to worsten behort. Unde gyff
se hen.
10. Item wyltu maken eyn gud ossenspeck in der vasten, so nym
stockvysschehude unde stockvyschemaghen unde ghesoden rys. Dat
hebbe eynen guden smak van solte unde van krude. Make dartho eynen
ghelen
sennep van honnyghe unde van etyke. Unde dat ossenspeck dat perse
yn eynen
doeck. Unde lat dat lyggen eyne nacht over. Unde snyt denn daraff,
oft dat
were ander ossenspek. Unde giff dat hen.
11. Item wyltu maken eynen guden etick van watere, so nym slen
unde
holteppel. Brick se aff twysschen beyden vrowendaghen yn deme
hervest, jomer
me:er jo lever. Stot se cleyne in eyneme moser. Make daru:et klumpe
also wuste,
legge se up brede unde sette se yn eynen heten backoven, dar brot
yn ghebacken
sy, unde lat se darynne stan so lange, also de oven warm ys. So
ys dat eyn gud
droghe etyck.
12. Item wyltu maken eyn lactuarium van wypen, so brick se aff
twyschen
unser leven vrowen der lateren achte daghe tovorne affte achte
daghe darna, also du provest. Snyt se eyntwey unde les de steyne
uth. Wen
de steyne uthghelesen synt unde reyneghemaket synt, so seyde se
yn wyne edder yn mede unde stot se yn eyneme mosere myt densulven
sode.
Strick se dor eynen do:eck. Nym ghestot rys alsovele, alse du
darto behovest.
Unde sut datsulve up myt honnyghe unde myt syneme eghen sode unde
myt gudeme krude, myt neghelken, myt ynghever unde myt guden peper.
Sut dat, jo du starkest kanst. Unde do dat yn reyne, wytte bekere.
Unde do dat
hen.
13. Wyltu maken eyn gud lactuarium van packun ghenberen, so nym
der so vele, also du er darvest. Unde do se yn eynen erden gropen.
Lat se backen
yn eyneme oven myt deme brode. Decke den gropen harde tho, dat
dar nene lufft uthga. Do de stele uth unde stot se yn eyneme moser
unde strick
se dorch eynen duch adder eynen dorchslach. So male se kleyne
yn eyner sennepmolen.
So kope dartho honnichkoken so vele, also du behovest. Legge en
up
de rosten. Roste en wol over eyneme dunnen wure, dat he nicht
vorberne.
Legghe en up de erden, so wert he wedder hart. So stot en cleyne
yn eyneme
mosere unde do darmangk de beren unde su:ot dat tohope. So nym
so vele
honnyghes, also du behovest. Unde su:et dat, also du starkest
kanst. Nym gud
krude, neghelken unde inghever unde guden peper. So ys dat eyn
gud lactuarium.
Do dat yn witte bekere unde giff dat hen.
14. Item wyltu queden heghen eyn gans yar, dat se versch blyven,
so
make eynen most van holteppelen ane water. Unde make des so vele,
also du
behovest. Lat den most wol upgheren unde lat de queden eyn luttyck
heit
werden yn heiten water. So legge se denne, dat se kolt werden.
Unde legge se yn eyn reyne spuntlechelen edder yn eyn dennene
vat. So gut
den appelmost darover, dat se beduken. Grip dar nicht yn myt den
henden,
so waren se so langhe, also du wilt.
15. Wyltu maken eyn gud mo:os van bramberen, so lat er breken,
also du
er behovest. Stot se yn eyneme moser, strick se dor eynen duck,
sette se to
deme wure unde lat se seden. Nym gud reyn wetenmel, gloyge dat,
dat yd nicht
eynsmecke na brande, do dat daryn unde lat dat seden. Nym honnich
unde
krude. Do dat dartho unde lat dat seden, dat dat hebbe syne sterke.
So ys
dat gud.
16. Item wyltu maken eyn gud mo:es van queden, so nym unde do
se
yn eynen gropen unde decke se harde tho. Sette se yn sedenych
heyt water, dat
se rechte gar werden. Nym, snyt dat kernehus uth. Wryff se
dorch eynen dorchslach. Nym honnich unde stotris unde peper unde
safferan,
neghelken unde ynghever. Lat dat seden syne sterke. So ys dat
eyn mo:es.
17. Wyltu maken ghesultede queden, so su:et se wol yn gudeme olden
bere
ere mate. So snyt se eyntwey in verdelen unde snyt de kernehus
uth edder dat
dar nicht an docht. Bestick se myt inghever unde myd neghelken
so vele, also
du daryn hebben wylt. Legge se yn eyn gud reyne vethe. Gut darover
eynen guden schiren honnich. So synt dat sultequeden.
18. Wyltu maken eynen guden horseman, so samme vele knoken van
garen honeren, van wylden unde van tamen. Nym ok ander gar vlesch
so vele,
also du behovest. Stot dat yn eyneme moser rechte cleyne unde
wriff dat dorch
eynen dorchslach. Nym wyn unde strick dat dorch eynen do:eck.
Nym
eygere unde erude. Do dat darto unde lat dat seden syne mathe.
Solte dat eyn weynich. So is dat eyn gud horseman.
19. Wyltu maken eyne gude posteyden, so nym de levere van eyneme
kalve
edder van eyneme bucke unde vorwelle se up eyner rost ere mate.
Snyt se
rechte cleyne. Stot se yn eyneme moser rechte kleyne. Nym eyn
luttick honnighes
unde krude. Nym rosin unde twe eygere. Bring dat darmanghen. Unde
bring dat wedder thohope in eyn stucke. Legge dat yn eynen deghel
yn reyne
vethe unde kere dat vaken umme. Unde lat dat backen. So brynghe
dat vp
eyn speth. Unde dorchdrop du dat myt ryngheme specke. Bestrowe
dat myt
honnighe unde myt krude unde lat dat gar braden. Dat heyt eyn
posteydenlevere.
20. Wyltu van velen eygeren eyn eyg maken, so sammele de dodor
sunderliken unde dat wytte ock. Nym roseyn edder vyghen, ghesneden
cleyne,
edder grone erweten edder petercylien, wes des jares tydich is.
So bring
eynerleyghe manck de vere darmange. Make dat roet myt saffrane
unde thu
dat yn eyne swynesblasen. Bynde dat harde tho. Lat dat hart seden.
Nym den
de doder dar wedder uth unde nym eyne groter, de noch eyns so
grot is. Legge
den doder daryn. Nym dat wytte gut. Du dat daryn up den doder
unde bynt
harde tho unde lat dat gar seden. So heyt dat eyn grot ey. Snyt
dat yn
vere dele. Make darover eyn ghel so:et. So giff dat hen.
21. Wyltu maken eyn gude ghebacken melk up de rost, so nym gude
melk.
Sla dartho eygere. Krude dy aff myt peper unde saffrane. Sette
se tho den wure,
dat se dicke werde unde lat se seden. Sla se yn eynen reynen
dock. So perse se dan under eyneme steyne. Wen se kalt ys worden,
so snyt se
an schyven, wo dat dy gud ducht. Legge se uppe de rost unde roste
se ore mathe.
Bestrowe se myt ynghever unde myt zcucker. Unde gyff se hen.
22. Item wyltu maken eyn ro:et mo:es van melk unde kreveten, nym
dy
krevete unde wassche se, dat se reyne werden. Brick on aff de
scheren. Stot se
cleyne yn eyneme moser. Strick se myt melk dorch eynen dock. Nym
eygere
unde mel. Lat dat seden. So wort dat eyn ro:et mo:es.
23. Item wyltu maken krevete yn eyneme bigote, so nym unde make
se
gar. Schelle se uth der hut. So stot de scheren unde de hut yn
eyneme
moser unde do dartho wyn edder etick. Make daraff eyn sot. Do
dartho honnich
unde krude. Lat dat seden. Dat heten krevete in eyneme bigote.
24. Wyltu maken krevete yn der galreyden, so nym krevete unde
make se
gar. Unde schelle se wol uth der hut. Nym wyn unde honnich unde
krude unde
ghestot ris. Sut dat up. Make daraff eyn sot. Ghete dat over de
schelden
krevete. Stulpe de schellen wedder darover. Dat heten krevete
yn den galreyden.
25. Item wyltu maken ghevulde krevete, so mostu hebben eyne formen,
van holte ghesneden, also eyn krevet. Nym roe krevete unde stot
se yn eyneme moser. Strick se dor eynen dock. Nym reyne wetenmel
unde make
van den roen kreveten unde van deme mele eynen starken deich.
Unde make eyn
gud fulsel van visschen edder van eygeren edder van vlesche edder
wes is.
Mandellen edder vighen edder rosin unde peper unde safferan nym
unde
manghele dunne brede den deich, eyn blat under unde eyn blat over.
Vulle dat fulsel dartwisschen yn, bynde de forme thohope. Lat
se seden in
heteme watere. Nym etick edder wyn. Make eyn gheringe sot. Nym
neghelken
unde yngever. Unde nym eyn weynich honnighes. Lat se darmede upseden.
So
giff dat hen.
26. Item wyltu maken gantze voghele ane knoken, so nym junghe
vogele
van eyneme jare. Make se reyne. Vorwelle se yn etycke. Nym se
dar wedder
uth unde nym etick, so du en starker krighen kanst. Legge se darin
unde lat se
stan eyne nacht. So machst du se seden edder braden.
27. Afftu scholdest in de hervart unde scholdest mannygherleige
koken
unde heddest nicht vele towes, so nym schapesbruchen unde rindesbruchen
unde swynesmaghen. Make de reyne. Howe darin eyn islick, wes du
wilt, swart,
gel, gron, myt roven, myt tzipollen, wo mannygherleyge, dat du
wilt. Do eyn
islick besunderen in de bruchen, islik myt syneme sunderliken
sode. Unde
make dat harde tho darynne, yslick myt syneme sunderliken. Unde
legge dat in eyne panne edder in eynen ketel. Lat dat gar seden.
Richte dat
denne an, wo behendest du kanst.
28. Item wyltu maken gantze honer yn eyneme glase, so lat maken
eyn
erdene glas, de dar synt vorglasuret, de dar synt ghestalt na
eyneme klucglaze,
oven thweyger vyngher wit. Nym yunghe honer. Make se to up
or recht also yunghe honer, de du vullen wult. Snyt se up an deme
halse,
nicht vorder, wen om de vloghel wenden. Dar nym uth dat vlesch
unde knoken,
dat de hut gantze blyve. Make dat vlesch gar. Do uth de knoken.
Make van den
vlesche eyn gud fulsel van rosin unde van eygeren unde specke
unde van krude.
Make de hut wedder tho, dar du dat hefst uthghenomen, jo du behendest
kanst,
myt eyneme twernesvademe edder myt eyneme spilleken. Unde
dat vorderste lid schal blyven daran an der hut unde de vothe.
Bringk de hut
wedder in dat erdene glas. Vulle dat vulsel wedder in de hut to
den munde
in to deme glase. Unde vulle dat nicht to vulle. Sette dat in
eynen gropen unde
lat seden, dat dar neyn water yneyn eynkome. Wen dick dunket,
dat dat
gar sy, so nym dat witte van den eygeren. Make dat ghel edder
gron, wo du
wult. Ghut dat umme, hen unde here, dat in deme glase steyt. Sut
dat in eyneme
gropen, dat darto neyn water kome. Wen dat gar ys, sla dat erdene
glas
entwey unde richte dat ane. Unde giff darby engever unde wyn vor
eyn sot.
29. Item wyltu maken eyne rekule, oft se na eyner rekulen sy ghestalt,
nym eynen vo:et van eyneme ree unde nym ander gar vlesch allerleige,
ane
swynevlesch. Stot dat cleyne in eyneme moser unde do dartho eygere.
Nym
darto ingever unde neghelken unde rosin. Nym unde bynt dat myt
den reevothe
umme eynen spete myt eyneme reynen doke unde legge dat tho
eyneme wure. Wen dick duchte, dat id half gar sy, so nym den dock
wedder
aff unde vate dat crutzewis an beiden siden myt ver dunnen holteren.
Unde
specke dat. Unde make dat wullen gar. Unde giff dat hen. Unde
giff darby
ingever unde win etc. etc.
30. Item wyltu maken ghebradene honer ane knoken, so broge se
wol
thomate unde make se reyne. Rume se al umme unde umme, eer du
se uthnymmest.
Snyt se boven den vloghelen eyn luttick entwey ofte up. Do daruth
dat ingheweide myteynander, dat de hut heyl blyve. So nym dat
vlesch unde
de levere unde de maghen unde make dat gar. Do daruth de knoken
unde
hacke dat thohope wol thomathe clene. Do dartho eygere unde krude
unde
speck unde rosin. Vulle dat wedder in in de hut. Vorwelle dat
in heten water,
dat dat hart wert. Der honer make so vele, also du behovest. So
machstu se seden edder braden. Wen se gar syn, so giff se hen.
31. Item wyltu maken wilde antvoghel yn eyneme sode, so make se
reyne.
Unde werp se gans an eynen ketel edder gropen unde make se gar.
Nym eigere
unde su:eet se rechte hart. Nym ghestot rys. Nym etick edder win.
Unde male dat
van eyner molen. Legge de antvoghel darin unde sede dat darmede
up. Nym
saffran unde peper unde kamel etc.
32. Item wyltu maken halve eygere, de ghevullet syn, nym eigere
unde
sede de hart. Snyt se mydden eyntwey. Nym den doder dar uth den
wytten.
Stot de doder yn eynen moser. Wen se ghestot synt, so sla dartho
roe eigere.
Nym salvie unde krusemynte, peper unde safferan. Unde vulle den
doder
wedder yn dat wytte. So legge se in bottere unde brat se aff alle
hart. Nym
etick unde ander eygere. Make darover eyn gud so:et. Honnich,
peper unde
saffran do dartho. Solte dat tomathe. Unde giff dat hen.
33. Item wyltu maken ghevulde eigere, ghebraden up der rosten,
so nym
roe eigere. Sla de eygere an eyneme ende up, is du enghest kanst.
Nym unde
rore de roen eigere aff myt botteren. Nym peper unde saffran,
petercilie, salvye.
Dat do dartho. Vulle dat vulsel wedder in de doppe. Stick se up
heryngespete
unde brat se aff up der roste wol thomathe. Unde giff se hen.
34. Item wyltu maken vorloren eygere, so nym roe eygere unde sla
se an
sedende water. Sede de gar wol thomathe. Nym se wedder daruth.
Unde nym
etick unde ander roe eigere. Nym peper unde saffran, honnich.
Make darvan
eyn gud sot wol tomathe. Unde giff dat hen.
35. Item wyltu maken mennygherleyge van erwiten, so make van asschen
eyne scharpe loghe. So henghe de loghe over dat vur unde lat se
seden. Nym
erwiten unde do se yn de loghe. Wen du volest, dat de hulsen affgan,
so nym
se wedder daruth unde wassche se in reyneme water so lange, dat
se reyne
werden van den sloen. Sette se tho vur in reyneme water, dat des
waters sy
wel tomathe. Lathe se seden gar unde droghe se, dat se nicht aneynbernen.
Do se uth, dat se vorslan. Stot se in eyneme moser io droghest
du
kanst unde io clener jo lever. So machstu daraff maken, wat du
wilt.
36. Item wiltu denne maken erweten up eyneme spete ghebraden,
so nym
erweten unde wetenmel unde nym eyn weynich honnighes, peper unde
safferan.
Menghe dat thohope unde bring dat up eyn spet. Legge dat tho deme
vure.
Wen dat hart wert, so bedrope dat myt ole edder myt botteren,
wes des daghes
tidich is. Wen dy dunket, dat dat gar ys, so giff dat hen. Unde
dat spet
schal syn eyn holten spet.
37. Item wyltu se maken in galreyden, so mostu hebben eyne visches
forme, ghesneden van holte. Nym wetenmel to den erweten. Unde
eyn
weynich honnighes to den erweten nym. Drucke dat in de formen
unde backe
se darna in ole, dat se werden wol thomathe hart. So legge se
yn schottelen, oftu woldest ander galreyden setten. Hebbe dartho
van anderen
vischen eyn ander gud sod, dat wol besteyt. So gut dat darup unde
lat dat
bestan.
38. Item wyltu maken mer gherichte van stotten erweten yn den
moser,
so temperer se wol myt honnighe. Strick se dorch eyn dorchslach
in eyn reyne
ghevethe. Richte se an unde giff se hen by den braden herinck.
Van densulven
erweten machstu maken eyn weghe, dy dar sy ghestalt, also eyn
mandelwegge.
Dy gifstu ok hen by den brathering myt sennepe.
39. Item wiltu maken van densulven erweten, dat dar sy ghestalt
also eyne
borch, io lengher dat du se stotest, io bether dat se werden.
Make se eyn
weynich sothe myt drogheme sucker. Make van den erweten eyn salser,
dat dar
sy eyne hande hoch unde eyne hande wyt. Sette dat in eyne
deghelike schottelen. Make darumme eyn twevoldich cruce, dat islick
sy eyner
korten spenne langk unde eyner hande hoch. So make dar ummeher
ok van
densulven erweten eyne mure, de dar ock sy eyner hande hoch. Make
keghelken
ok van densulven erweten. Dat scholen syn de thorne, wo vele du
wilt. Sette
de uppe de muren al umme unde umme hen. Hebbe eynen guden bedorven
[...], den gut in dat salser. Dar giff se mede hen by den braden
heringk.
40. Item wiltu maken ghevulde erweten, so nym der erweten, de
dar synt
ghestot. Make de wol myt tzuckere. Nym cleynghestot rys, also
mel. Des
nym des verden deyl so vele also der erwyten ys. Menghe den rys
darmangk.
Make se so starke, so du kanst. Nym unde legge se up eyn slicht
bret, also
du woldest maken eynen dunnen dech. Man del se, also du woldest
maken heydenische koken. Make der twe. Legge darup, wat du hest
van guden
mosen van beren, van eppellen edder van kerseberen edder van lactuarium,
Dat vulle up eyn blat unde decke dat ander darover. So heten dat
ghevullede
erweten. Snyt se denne vyngherlanck unde vyngherbreyd. Backe dat
denne
wol thomathe yn reyneme ole. Unde giff se hen.
41. Item wyltu maken gude blawe varwe, dar du moghest mede maken
kolde blawe gherychte edder blawe mose unde mennygherleyge van
ghevulden
backen, so nym ackeleygenblomen, de dar erst synt uthghekomen.
Unde brick
de des morghens vor der sunnen. Unde hacke se cleyne unde stot
se yn deme
moser. Nym guden claren honnych. Holt se darynne so langhe, dat
du der eynnuch
hest. So male se denne van eyner molen aver myt claren honnighe.
Nym
swynesblasen alsovele, also du dartho behovest, unde henghe se
in de
luft in eyn venster, dar de sunne nycht to eynkomet. Unde lat
se
henghen so langhe, dat dat droghe wert. So ys dat gude varwe.
42. Item wylltu maken eynen weggen van eppelen, so nym mo:eseppelle
edder goderlynghe edder vlageeppele. So schelle se unde snyt se
an veren unde
snyt en de kernehus uth unde wat dar nicht ane doch. Do se yn
eynen reynen
gropen. Lat se seden in reyneme water, dat dar neyn water thokomen
kan.
Lat se gar werden unde do se uth in eynen reynen deghel. Nym botter,
de du
reyneghevlotet hest van solte, edder gud reyne smolt, dat nicht
garstech sy,
eder manole, de dar sothe sy, wes des daghes tydich sy, unde lat
dat so
seden yn den vetten. Nym over dartho, wes des daghes tidich sy,
eygere edder
wytbrot edder stotrys, dat dar sy sichtet dor eyn krudeseve. Nym
krude,
peper unde saffran, honnych. Make dat yn eyn deghelik vat, na
eyneme weggen
ghestalt. Unde giff en hen.
43. Item wyltu maken mennygherleyge in der vasten, dat dar sy
stalt also
so eygere, so mostu hebben hekedesroghen also vele, also du behovest.
Dat
schaltu stoten yn eyneme moser. Male ene denne cleyne van eyner
sennepmolen.
So machstu backen heydenische koken, struven, gesken, rorkoken,
morkeln,
rosinspeckenne salvienbledere. Du macht van den starken deghe
maken
posteydengropen unde must dy laten hart werden in eyneme cleynen
deghele,
de het sy. So vulle den darin, wat du hest van guden vischen,
van groneme ale,
van neghenoghen, rosin unde beren, saffran unde peper unde neghelken.
Dar
ghut up eynen guden wyn syne mathe. Dat dat fulsel tovorne gar
sy, so lat dat
tohopeseden unde thohopebacken. Giff em vu:er, undene unde bovene,
syne
mathe. So giff on hen.
44. Item wyltu maken eynen spisekoken van heketesroghen, so nym
de dar
cleyne ghemalen ys van der molen. Nym dartho petercilyen, vighen,
rosin, wes du hest, unde wytbrod. Rore dat thohope myt sotheme
ole unde
do dat yn eynen anderen moser edder deghel, de dar thomathe to
sy. Lat dat
backen yn heyten ole tohope myt sachten vure. Wen dat gar is,
so nym dat
daruth unde snyt in stucken, wo dicke dy dunket, dat du thokomen
kanst.
Nym peper unde saffran. Nym etick unde honnich. Make darvan eyn
sot. Giff
de koken darmede hen.
45. Item wyltu maken eyn grot ey [ey:-_Hs.] yn der vasten, dat
dar ghestalt ys
van velen eygeren, nym heketesroghen, dat dar ghemalen sy van
eyner molen.
Nym saffran unde ghesneden vyghen cleyn. Rore dat umme yn eyneme
deghele,
also kan komen in eyne swynesblase. Nym unde bynt dat tho. Lat
dat hart
seden. Nym dat denne wedder daruth unde do dat denne wedder in
eyne ander
blasen, de groter sy. Nym des hekedes roghen, dy dar ghemalen
sy
van der molen. Nym mandelkerne darto unde male dat cleyne van
der
molen. Gut dat in de blasen umme den doder her unde lat dat thohope
seden
hart. So do dat denne daruth. Snyt dat eyns entwey. Bestrowe dat
myt tzucker
unde myt ingeber. So giff dat hen.
46. Item wyltu maken eygere in der vasten, de me steket up eyn
spet, so
mostu hebben eygerschellen, der sint ghesamment welk tyd du kanst.
So nym
heketesroghen, de dar sy ghemalen van der molen. Nym petercilie,
peper unde
saffran, vyghen edder rosin. Make daraff eyn vulsel. Ror dat aff
yn eyneme
deghel myt ole. Volle dat denne in de eygerdoppe. Stick se uppe
speteken. Lat
se braden wol thomathe. Unde giff se hen.
47. Item wyltu weten, wo me schal maken guden kersdrank, den men
vu:ert
in den budel, so nym vele kerseberen, wen se ripe sint, unde thobrick
de unde thowriff se alle wol also ro. Unde lat se stan eyne nacht.
Nym dat
dunne daraff unde do dat in eynen gropen. Sette dat tho den wure.
Lat dat
seden. Do dartho tzucker, ingever unde neghelken. Lat dat kolt
werden.
Hud dat denne in vele blasen. Henghe dat bynnen dakes in de luft,
dat dat
droghe. Wen du des dorvest, dat du wilt kersdrang maken, so nym
wyn edder
mede eyn sto:vveken unde legge des darin also grot also eyn walsche
no:et. Lat
dat stan eyne halve nacht. Wiltu dat beter hebben, so do dartho
me:er tzuckers
unde ingevers. So ys dat eyn selsen kersdrang.
48. Item wyltu maken vlotkese in der vasten, so nym mandelen.
Stot se
cleyne in eyneme moser. Nym sot van gronen heketen, dar he ynne
soden ys ane
solt. Male de mandelen van der molen myt deme sode. Ghut de
melk in beckere. Lat se stan eyn stunde edder twe, also vele also
du wylt.
Bestrowe se myt tzucker unde gut darover ander melk unde giff
se hen. De
hekede, dar du dat sot hest afghenomen, de make up myt etyke unde
myt
krude. Unde giff se hen vor warme galreyden.
49. Item wyltu maken galreyden van vischen, aff se leveden, so
nym
smerlij unde grundelynghe unde su:et de droghe aff myt watere
unde myt solte.
Nym eyn gud so:et van anderen vischen, van heketen edder van bersen.
Krude
dat ghel aff myt saffrane unde myt ingever. Unde gut dat in eyn
reynlyck vat
unde lat dat so:et bestan. So legge de vysche boven up dat sot.
So nym eyn gud
clar so:et van anderen vyschen unde ghut dat kalt up de vische.
Unde dat dat
tovorne ghekrudet sy myt tzucker unde myt ingever. So giff se
hen.
50. Item wyltu maken van eyneme groten ale, offte dat scholde
wesen eyn
lampreyde, so snit en an stucken unde lat de stucke seden halff
gar. Lose de
graden daruth, so du behendest kanst. Make darover eyn gud sot
van wyne
unde van ghebraden brode unde van gudeme krude, van neghelken
unde
van ingever unde van peper. Lat dat darmede vullen seden gar.
So giff dat hen.
51. Item wyltu maken eynen ghevulden a:el, so thu em de hud aff.
Unde
snyt den al an stucken. Unde suth en gar. Nym de graden daruth.
Nym salvie,
rosin unde ingever unde stotrys. Unde make daraff eyn vulsel.
Solte dat wol
tomathe. Vulle dat wedder in de hut. Legge dat yn heyt water.
Lat dat hart
werden. Snyt dat yn even stucken. Make dartho eyn gud sot van
wyne unde van honnighe unde van guden krude, van saffrane, van
peper. Unde
lat dat seden tohope. Unde giff id hen.
52. Item wyltu maken eyn gud mo:es van hennepe in deme vasteldaghe,
so nym guden hennep. Den stot ro also vele, also du des behovest.
Make daraff
eyne gude dicke melk. Sette se tho deme vure. Lat se seden. Sighe
dat dunne aff
dor eyn seve in eynen gropen. Do dartho honnich unde wytbrod,
peper unde
saffran. Make dat ghelinghen myt eyn weynich mandelenmelk. Unde
lat dat
seden. Unde solte dat wol thomathe. Unde giff dat hen.
53. Item wyltu maken vlotkese van hennepe, so stot guden suten
hennep,
dat du vorwar wetest, dat dat gud hennep sy. Unde stot dat in
eyneme moser
myt ghesodeme ryse. Dar nym tho gud so:ed, unghesolten, van
kulebersen edder van den anderen bersen. Make van deme hennepe
unde van
deme sode eyne gude dicke melk. De gut in bekere unde lat stan
so langhe,
dat dat rynt. So do, also du plecht antorichtende vor heren unde
vor vorsten etc.
Dar make over eyne gude dicke melk van groten noten. Unde so giff
se hen.
So snit dat kese van hennepe van den vischen, dar du dat sot van
ghenomen
hest. De su:et nu wedder in solte unde myt drughe aff. Giff se
henwech myt
eyneme inghever edder myt gruneme samen edder myt eyneme guden
myreeticke,
van der molen ghemalen.
54. Item wyltu maken eyn gut lactuarium van fiolen, so hacke se
cleyne
unde stot se darna in eyneme moser. So nym gud reyn honnich unde
do dat
darin. Nym rosin des verdendeil, also des is. Unde stot den clene
unde bring
en dartho. Nym annys, half so vele, also des rosynes is. Stot
den cleyn unde
sichte den dor eyn seff. Du dat ok to deme lacwerge. Sette dat
tho deme vure
unde lat dat seden myt eynen halven oselen wynes, de gut ys. Unde
do dartho
ingever, negelken etc. Unde lat id seden, dat id starkenuch wert.
Unde do id
denne in eyn scheidel.
55. Item wyltu maken eyn mo:es van leveren, also van schepen,
kelvern,
rindern, wat du hest, snyt se in kalt water unde lat de blot reyne
uththen.
Unde wen du se daruthnymest, so snyt se noch cleyner. Unde stot
de denne
in eyneme moser. Nym wyn edder etick, wat du hest, unde strick
se darmede
dor eynen dock. Unde do dat in eyn reyne ghevethe. Unde sette
id an dat vure,
dat id nicht aneynberne. Unde do dartho eyger unde honnich ok
so vele,
also du behovest. Unde do dartho botter edder smalt. Krude yd
aff myt peper
unde ingever. Unde solte yd syne mathe. Unde giff id hen warm
edder kalt, wo du wilt.
56. Item me schal nemen mandelkerne unde do:en se in heyt water
so langhe.
wente dat me se moghe schellen, unde maken se droghe up eyner
twelen. Unde
stot se in eyneme moser. Wringhe se dorch eynen dock. Dat is gut
olei to aller
spise.
57. Item men sal nemen dicke melk van mandelkerne unde schal maken
eynen gropen unde do:en de melk darin. Unde decke de melk myt
deghe. Unde
solte se. Unde lat se backen in eynen oven.
58. Aver sal me nemen mandelkerne unde maken daraff dicke melk,
unde
do:en dartho etick ofte wyn, unde setten se up de kolen unde lat
se rynnen.
Dat wert gude dicke melk, also van schapen.
59. Men schal nemen garophesneghele unde musschaten, cardemomen,
peper, ingever, alle lickwol gheweghen, unde make daraff botteren
edder kese.
60. Item nym eyn hun unde broge dat unde blas om al de hut aff.
Unde
lose dat scharpe van den vloghelen unde clawen an der hut. Unde
sede
vlesch van deme hone. Unde stot ys myt gudeme krude. Unde vulle
dat in de
hut wedder. Unde brat dat hon. Dyt heyt eyn krikeshun.
61. Item men schal nemen suthe melk unde doen dartho gheslaghen
eygere
unde cleyneghesneden speck, also korpele. Unde lat dat seden myt
ghewroven
saffran. Unde also, alse dat sedet, so sal me dat setten up dy
glut unde decken
den gropen myt eyner schottelen. Unde lat yd uplopen de wadeken.
Unde
twyng se dorch eyn dwelen. Unde tosmyt sede melk also. Unde roste
se up
der roste. Unde legge darunder helmer. Dat het ghespeckede melk.
62. Item me sal <adhg>nemen</adhg> de ghespeckede
melk unde dech, de ghemaket
sy van mele unde saffran unde eigere unde [...]. Dyt heytet gloide
melk.
63. Item me sal nemen honere unde broyen se, also me pleghet,
unde
toleden se unde dat vlesch van den beynen. Unde tosplit dat cleyne
unde
make de beyne schone. Unde bewynt se in den vlesche des hones.
Unde do
darup pulver van synamonium. Unde bewint se in deghe van gheslaghen
eygeren unde wetenmele. Unde lat se backen in smalte.
64. Item me schal nemen eyn vullenkomen hon unde sniden mydden
eyntwey. Unde sette id up de kole sunder water. Unde make petercilien,
salvien,
peper myt deme sode van deme hone. Unde do dartho smalt, etick.
Salte id tomathe.
Unde weller darin. Dyt sint honer in brueth.
65. Item me schal snyden eyn hon in stucken unde sedet an water
myt der
leveren. Unde make peper, synamonium, saffran, witbrot, gherostet,
unde leveren des hunes myt deme sode. Unde do dartho smalt, etick
unde salt tomathe. Dyt sint honer in commune.
66. Item me schal over eyn hon mydden entweysniden unde maken
van
mele unde van water twe vladen unde sniden darin speck unde do:en
dartho
gantze salvienblade unde peper. Salte thomathe. Unde bewerke dat
in den
vladen. Unde late id backen like eyne brade. Dyt <ap>dy_Hs.</ap>
sind posteidenhoner.
67. Item men sal maken van mele unde van water eynen gropen unde
thosnyden eyn ho:en alle to stucken. Unde do darin speck, ghesneden
cleyne,
also erwete unde peper unde so mannich eygesdodere, gheslaghen
myt saffran.
Unde decke den gropen myt deghe. Unde lat id backen in eyneme
oven. Dit sint
koken van honeren.
68. Item me schal nemen eyn soden hon unde spliten dat vlesch
reyne aff.
Do dartho swinevleysch, cleyneghesneden, unde win unde wreven
witbrot.
Unde lat dat seden in eyneme schapen. Unde make id dicke myt eigesdoderen,
gheslaghen. Unde wenme id uthrichtet, so sprenghe men darup wit
pulver
unde cynamonium. Dyt heyt mortel van honeren.
69. Item nym eyne nette van eyneme swyne unde legge dat up eynen
gropen. Stod id in eyneme moser mager vleisch. Do dartho eiger
unde witbrot.
Legge up dat nette, bestrowet myt worten. Do darin cleyne speck.
Unde nym
honer, sulten, allerleige. Howe de cleyne unde dat crose van den
honeren
dartho. Unde drucke daran dat vulnisse. Unde wint dat up eynen
klompel.
Bynt dat thosamende mit ses schenen. Brat dat gar. Snyt dat
an morselen also wiltbrad. Make darby eynen suren syrop.
70. Item nym eigere unde mel. Werke daraff eynen dunnen dech.
Sette dat
uppe eyn iseren. Unde sla eigere myt mele unde gut darin. Unde
brad de honere.
Unde do dat vlesch van den knoken gantz. Hacke de honere myt anderen
vlesche. Stod dat in eyneme moser. Do dartho eigere unde speck.
Lege in dat
blat. Drucke darin de kulen van den honeren. Besla dat myt eygeren
unde
saffrane unde andere krude.
71. Item nym eygere unde sla de. Unde nym dre grote dermen van
eyneme
swine. Vulle eynen vul myt petercilien unde myt eygeren, unde
den anderen
myt eigeren an doderen unde myt specke, den dridden myt doderen
unde
myt saffran. Sette [!] dat in eyneme ketel hart. Snit dartho de
derme
aff. Make eyn blat van eygeren unde dunne in eyneme schapen. Legge
dat
darin. Unde sette eynen gelen, eynen grunen, eynen witten. Make
eyn rot
lunghenmo:es. Unde werp dar manghen darin boven over alsus. Legge
darboven
eyn blat, dartwischen gut gheslagen eigere myt mele, dat sich,
unde
cynamonium, also des anderen alle is. Unde werp also vele wittes
brodes
gherostet, also des anderen ys. Unde stod dat thosamen unde male
dat myt
starkeme eticke. Unde do dat in eyn worpleghelen. Dyt heyt herensalsin
unde
is gut eyn half jar. Also du mer wult, so sal men dissen salsen
vorwellen up den
kolen. Unde nym wiltbrot, ghespecket unde ghebraden herten. Unde
snit dat
breid. Also de salsen sy vorkolet, so scal me dat wiltbrot darindon
unde eyn
weynich saltes. Dyt holt me gut dre weken. Alsus mach me holden
gude hertenbraden, aff man se to stucken snyt. Dyt is de beste
salsen, de de
heren hebben. Unde knovelok schal me nemen ghelik unde malen myt
guden
etike unde salte. Dusse salsen is gut to braden neghenoghen unde
allen
rinderenbraden.
72. Item nym dicke mandelkerne, melk unde ryses, cleyneghestot.
Unde
lat dat entseden up den kolen. Unde do dartho saffran. Unde lat
den kolden.
Lat en seden myt smalte. Rore dat aff myt eigeren unde myt crude.
Wiltu, also
machstu maken dat winmo:es van den braden honeren. Ok sunder du
schalt dat
rot maken myt saffrane. Ok bestrouwe id wol myt sothen pulvere.
73. Item wyltu maken de appelvladen, so nym unde make twe vladen
van eigeren in den scapen. So nym eyn blat uth. Unde nym braden
honere,
eppele, swinesclawen, oren, bregen, worste unde krude. Lege
darin <ap>?dat_in</ap> sole. Get dat in dat ander
blat. Darup lat backen. Unde giff dat hen.
74. Item wyltu maken eynen vulden vladen, so nym eigere unde witbrot.
Make daraff dunnen deych. Gut den in den schapen. Legge darin
honesmaghen,
leveren, eppelle, swinesoren, breghen, worste unde krude. Unde
sla eigere darup.
Bestrouwe etc.
75. Item make eynen deych van eigeren unde van braden honeren
unde
swinebraden gar unde menghe myt krude. Unde besla myt honnighe.
Unde
legge dat up dat blat. Unde drucke tosamen also eyn korpel. Unde
backe dat in
smalte.
76. Item nym more vleisch unde hacke dat cleyne. Stod dat in eyneme
moser. Do dartho eyger. Wriff schonebrot in eyner twelen. Nym
eynen nygen gropen. Make den warm unde bynnen wit. Unde strick
dat vulnisse
darin so dicke, so de grope. Werp dat in eynen sedenyghen ketel.
Sede id hart.
Vulle dat myt garen honeren unde do dartho krude. Unde sla den
gropen aff.
Unde sette en up eyn bred by dat vure. Unde lat id backen.
77. Item wyltu maken daraff eyne borch, so make ver blade: dat
ene grun,
dat ander rod, dat dridde blaw, de [!] verde ghel. In de burch
sal eyn braden
ho:en unde ver levende woghele.
78. Item wyltu maken eyn mo:es van witten rosen, so plucke de
blade aff
in schone watere. Unde wringhe de uth den watere. Hacke de cleyne.
So nym
de rosen unde witbrot unde krude unde sothe melk. Unde stod dat
thosamende
unde lat dat seden. Sla darin eigere. Rore dat aff. Giff in de
schottele. Strowe
dar peper up.
79. Item wiltu maken eyn mo:es van roden rosen, so nym de rosen
unde do
den also den anderen. Sunder do dar win in eynen gropen. Do dar
de rosen in.
Unde lat dat untseden. Rore dat aff myt eigeren. Make dat roth
myt safferane.
80. Item wiltu maken kerseberenmo:es, so do de kerne uth den kerseberen.
De stod. Dartho de bruste van honeren, wiltbrad unde krude unde
eyn wenich
wynes. Lat dat aff myt eigeren unde myt smalte. Bestrouwe dat
wol myt
peper.
81. Item wiltu maken blaemantir, so nym rises eynen halven verding
unde
alsovele mandelkerne. So nym dat ryß unde wassche id reyne
unde wriff de
hulsen alle wech. So nym unde lat dat riß droghen. So nym
de kerne unde
make reyne. Unde make de dicke myt wyne. So nym de dunne melk.
Do in
dat riß. Rore dat sere. So nym dre bruste van dren braden
honeren unde plucke
clene also eyn har. Rore de in dat riß. So nym witten ingever,
muschatenblomen, paradiseskorne unde neghelken unde stod tosammende.
Rore
dat in dat riß unde eigesdodere. Unde giff dat in de schottele.
82. Item wiltu maken kunkaveliten, so nym de lunghen van braden
honeren,
edder soden, unde seven muschaten unde twelf neghelken unde galgan,
tzedewer unde rindeken unde dat vlesch. Stot dat clene. Do dat
thosamende
in den gropen unde win. Lat dat upseden. So sla dar wat eigesdoder
in. Rore
dat sere. Giff dat hen. Strowe darup roden tzucker. Wyltu dat
ghel maken, dat
machstu don.
83. Item wiltu maken kunkaveliten myt eyneme roden birriane, so
nym
walsche note, de halfghewassen sin, also du wilt. So nym de note
unde wriff se
in honnich. Lat se seden half so langhe alse vlesch. So nym se
denne uth unde
lat se droghen. So nym se des anderen daghes unde legge se wedder
in dat honnich.
Lat se liggen ver daghe. So nym versch honnich. Legge se
darin unde lat se stede liggen. Wen du se wilt uthrichten, so
nym se uth den
honnighe. Make dar wat up van honnighe, van krude, van wine. Unde
myt
saffran make dat rot. Unde strowe gantze mandelenkerne an dat
sompken.
Unde giff id hen.
84. Item wiltu maken plumenmo:es, so schelle de plumen schone.
Thu de
kerne al uth. So nym de plumen, witbrot, krude. Stot dat. So lat
id seden myt
botteren. Rore dat aff myt eigeren.
85. Item wiltu maken benevellenmo:es, so wassche de wortelen reyne.
Unde
steck se in den gropen. Lat se seden myt mede. Also dat ghesoden
is, so the den
pedick al uth. Unde lat id denne droghen. Wen du wilt dat mo:es
maken, so
nym de wortelen, witbrot, sote pulver. Stod dat tosamende. Sede
dat myt
wyne. Rore dat aff myt eigeren.
86. Item wiltu maken mo:es van honeren unde van mandelkerne, so
nym
de kerne. Male de myt wyne. So nym de honere unde breck de knoken
uth. So nym witbrot. Stod dat thosamende. Do in de melk. Lat
seden. Rore dat aff myt eigeren, myt krude. Strouwe dat wol myt
pulver in
der schottelen. Dat sal nich gel wesen.
87. Item wiltu maken dat winmo:es myt soden honeren, so nym de
honer
unde brick em de knoken al uth. So nym witbrot. Stot dat myt den
honeren.
Do in den win etc.
88. Item konnigeseiger. Rore eigere, grune unde ghele, unde vulle
se
wedder in de koppe. Unde make eyn schone blat, dat en wul nis
up grune.
Unde bewelke dat darynne. Unde brad in botteren edder in smalte.
89. Item heydenische eigere. Unde stot de myt ghesoden eigeren
unde
myt kese. Unde do dartho dodere, nicht vele. Unde make daruth
stucke, wo
grot du wilt. Unde brat in botteren edder in smalte.
90. Item monnikeseigere. Nym eigere, ror unde make eyn blat. Unde
do de
rorden eigere in dat blat. Unde wynde al umme. Nym eigere unde
slut al umme.
Unde brat in botteren edder in smalte.
91. Item wiltu maken eyne reebraden, so nym ryn{n}tvlesch unde
stot
dat. Do dartho eigersdodere unde petercilien unde make dat senewolt
up dat
speth. Also dat ghebraden ys, so snyt dat alle in sneden in de
schottelen. Unde
giff daruff eynen scharpen peper.
92. Item wiltu maken eynen boyenelbraden, so nym braden vlesch
unde
eigesdodere. Unde do dartho krude. Unde stot dat wol tosamende.
93. Item wiltu maken grone worste, so nym petercilien unde eygere.
Unde
male dat thosamende. Nym den grutte unde vet vlesch unde krude.
Make
daraff eyn worste.
94. Item wiltu maken eyne leveren myt doderen unde myt petercilien,
de
ghemalen sy, darmede schaltu stoten de leveren. So make de leveren
in eynen
dock unde werp in eynen ketel. Unde lat se vorwellen. Unde legge
se up de
roste. Unde make se myt eyn{n}en scharpen peper.
95. Item wiltu beren maken, so nym unde snyt de beren boven
aff. Dat kernehus snyt uth unde werp id eynwech. Unde stod dat
andere myt
vetteme vlesche. Unde nym krude unde dodere unde solt. Vulle dat
wedder in
de beren. Unde sette in de ameren unde lat braden.
96. Item wiltu maken eynen bonenbraden, so nym magher vlesch unde
eigersdodere. Unde do darto krude. Unde stot wol thosamende. Wiltu
se grone
maken, so nym petercilien unde do de dartho. Wiltu se ghel maken,
do dartho
saffran. Nym dat uth den mosere. Unde sla darumme eynen lynendock.
Unde
werp in den ketel unde lat seden. Wen id ghesoden is, so nym id
uth unde
steck id an eyn speth. Legge id by dat wur. Lat id braden unde
sla darup botteren
myt der swancken. So dat ghebraden is, so nym dunnen deich unde
sla
darup myt eyner swanken. Unde legge id wedder by dat vur. So nym
eigere
unde ror de in eyneme schapen. Unde vulle dat speth gar wedder.
97. Item wiltu maken merghelbraden, so nym merch unde tallech
unde
eigerdoder unde krude. Stod dat tosamende unde stot dardor eyn
speth unde legge id uppe de roste. Unde lat braden. Snyt denne
in de schottelen.
Unde giff darup peper.
98. Item wiltu beren maken, so nym mager vleisch unde stod dat.
Do
dartho eigere unde vulle dat weddere in de schellen. Unde werp
se in sendenych
water. Also dat denne ghesoden is, so stecke dat denne in eyn
iseren speth
unde legge dat by dat wure. Unde besla dat wol myt botteren. Also
dat
denne braden is, so nym dunnen deych unde besla dat darmede. Unde
lat
braden gar. Unde giff dat hen myt pepere.
99. Item wiltu maken honer in eynes swines maghen, so nym dat
ho:en
unde houwe dat in stucken. Unde stecke dat in den maghen. Nym
denne eppele
unde speck unde win unde nirbrade unde swines vote unde oren unde
krude.
Unde gut in den maghen. Unde bint tho unde werp in den ketel.
Lat seden.
Also dat ghesoden is, so snyt den maghen up. Unde legge ene
in de schuttele. Unde giff hen. Coldet de maghe wedder, so nym
den maghen
unde wullen twisschen der hut myt rorden eigeren unde myt krude.
Unde
legge en up de roste.
100. Item wiltu maken botteren van mandelkerne, so stod de kerne
unde
make se myt watere alle dicke. Do denne de melk in eynen schapen
unde lat
se werden alle heit. Unde giff darin eyn luttick etikes. Lat se
rynnen. Unde lat
se kalden unde droghe werden. So knede se myt saffran unde myt
ingever
unde myt fachere. So sla de melk also eyn botterveghe.
101. Item wiltu botteren maken van erwetenmele, so ror dat mel
in wine
unde in honnich. Unde lat dat entseden. Unde do dartho eppele
unde witbrot
unde saffran. Unde lat dat werden kalt. So nym peper, ingever
unde tzucker.
Unde knede de erweten darmede. So sla de erweten also eynen botterweghe.
102. Item wiltu se braden, so sla se sen:^ewalt. So steck se an
eyn speth
unde besla se wol myt mele. Also se denne ghebraden is, so besla
se wol myt
ole, dat se werde rot.
103. Item wiltu maken eyn hon in eyneme moser, nym den moser
unde sette en in de glut unde lat ene werden alle dorghenheit.
Nym den XVI
eigere unde sla de in den mosere. Lat al ummegan wente bovenuth.
Nym denne
eyn dunne holteken unde stecke twisschen dat blat unde den moser.
Nym den
de honere thohowen unde legge in dat blat. Nym denne speck, dat
kleyne
sy ghehacket unde ghebraden, unde strowe dat up myt eyneme trove.
Nym
denne nyrbraden. Lege darup. Nym denne beren. Lege darin. Nym
eigere unde
sla unde ghut darup myt krude. Nym denne bradene worste unde queden
unde
braden speck unde wyn. Gut dat thosamende darup. Sla denne dat
blat boven
tho. Nym smalt, unde guth darin. Unde lat denne den moser ummegan.
Nym
denne eyne brede schottelen unde stulpe se over den moser. Stortze
darumme eynen krantz van gronen cleteken unde van petercilien
unde van vlesche. Unde snyt in langhe sneden. Unde steck in eyn
speteken.
Unde lat braden up der rosten. Unde besla se wol myt botteren.
Unde bespicke
se myt den witten van den eigeren. Unde giff se eme gelen peper
etc.
(xxx)
(xxx)